نکاتی درباره طراحی فونت

شاید شما از آن دست طراح‌هایی هستید که علاقه ویژه ای دارید یک فونت اختصاصی برای خودتان طراحی کنید! و یا اینکه یک فونت زیبا ساخته و آن را منتشر کنید. جناب آقای فرهاد عابدینی مقاله‌ای را درباره اصول طراحی فونت فارسی و لاتین در اختیار ما قرار دادند که با خواندن آن طراحی فونت برای شما بسیار آسان، جذاب و دلچسب خواهد شد. برای مشاهده روی ادامه مطلب کلیک کنید.

اگر طراح حرفه‌ای فونت هستید شاید این مقاله زیاد به کارتان نیاید، گرچه خواندنش هم ضرری ندارد، ولی اگر هنوز رسماً فونتی طراحی نکرده‌اید، پیشنهاد می‌کنم حتما بخوانید.

این روزها هرکسی که کمی حوصله و خلاقیت به خرج دهد می‌تواند فونتهای زیبایی بسازد.

بدیهی‌ترین گروهبندی حروف فارسی به شکل زیر است :

آ ا – ب پ ت ث – ج چ ح خ – د ذ  - ر ز ژ – س ش – ص ض – ط ظ – ع غ – ف ق – ک گ – ل م ن و هـ ی

بنابراین می‌توان این گروه‌ها را بدون در نظر گرفتن نقطه و سرکش به شکل ساده‌تر زیر نوشت:

ا – ب – ح – د – ر – س – ص – ط – ع – ف – ق – ک – ل – م – ن  - و – هـ – ی

و البته می‌توانیم این روند را ادامه دهیم، و حروفی مانند «ص» و «ط» را در یک گروه و «ب» و «ک» را در یک گروه و... قرار دهیم. این روش، نمودار زیر را به ما می‌دهد، حروفی که خویشاوند یکدیگر محسوب می‌شوند در یک کادر به هم مربوط شده‌اند: 

مستطیل‌ها هم خانواده‌ها را نشان می‌دهند، در عین حال حروف غیر هم خانواده نیز شباهت‌هایی دارند. خطوط قرمز این وابستگی‌ها را نمایش می‌دهند. خط چین بین «ح» و «ن» نشانگر این است که کمان‌های این دو گروه نه کاملاً جدا هستند و نه کاملاً یکسان.

بنابراین باز هم می‌توان این نمودار را خلاصه‌تر کرد و حتی خود حروف را نیز به نمادهای کوچکتری شکست و برای هر کدام یک «سر» و یک «بدنه» تعریف کنیم، به شکل زیر:

در نتیجه «زیرنماد» هایی زیر به دست می‌آیند، در‌ واقع همان اشکالی که در دبستان پیش از یادگیری الفبا تمرین می‌کردیم!

با داشتن این‌ مجموعه کار ما سریعتر، دقیقتر و زیبا‌تر خواهد شد. کافیست هر یک از این زیرنمادها را ابتدا بر روی کاغذ طراحی کنیم و سپس با پیوستن آن‌ها در کامپیوتر حروف را بسازیم. مثلاً ترکیب «سر» ع و نماد J حرف «ع» آخر را به دست می‌دهند و با پیوستن همین J با سر جـ حرف «ج» آخر را خواهیم داشت. نماد B برای بدنه‌های «ب» «ک» و «ف» به کار می‌رود و نماد N برای بدنه‌های «ن» «ق» «س» «ص» و «ل». بقیه نمادها نیز واضح هستند. ناگفته روشن است که اتصال سرها و بدن‌ها باید توسط منحنی‌های مناسب و هموار انجام شود. همچنین تا آنجا که ممکن است شکل اصلی قطعات کوچک را بهتر است تغییر ندهید. مثلاً سر «ل» مستقیماً به بالا می‌رود ولی سر «ق» انحنا دارد.

و اما نکته‌ای درباره شکل حروف با کمک منحنی های بزیه Bezier. اگر نگاهی به هندسه دبیرستان داشته باشید خواهید دید که بر یک منحنی در هر نقطه می‌توان یک «مُـماس» رسم کرد. این مماسها در نرم افزارهای طراحی فونت کارکنترل و تغییر شکل منحنی را برعهده دارند. اگر می‌خواهید شکل حروف پاکیزه و منظم باشند ، باید از ایجاد برآمدگیهای ناموزون جلوگیری کنید. دو منحنی زیر را با هم مقایسه کنید. اولی از دو منحنی دیگر تشکیل شده که چون مماسها تقریباً در یک راستا هستند به شکل یک منحنی دیده می شوند، درحالیکه در منحنی پایینی با هم زاویه دارند و شکل را ناهموار نمایش می دهند.

مثالی که بد نیست در این باره گفته شود، نشستن هواپیما روی باند یا ساده‌تر از آن، پارک کردن اتومبیل است. منحنی مسیر هواپیما یا اتومبیل نباید با باند یا کناره خیابان زاویه‌ای نادرست بسازند.

نکته دیگر درباره منحنی‌ها، این است که «نقاط عطف» را باید تا حد امکان کمتر تعریف کرد. اگر می‌بینید نقطه‌ای بین دو نقطه دیگر زائد به نظر می‌رسد و با حذف آن شکل اصلی زیاد تغییر نمی‌کند باید آن را بردارید. نقاط کمتر باعث سرعت بیشتر در نمایش فونت می‌شوند. گرچه با سرعت‌های روزافزون کامپیوترها شاید این موضوع کم اهمیت به نظر آید، ولی برای فونت‌های پیچیده‌تر و برای متون چند صد صفحه‌ای و ویرایش چند باره آن می‌تواند قابل ملاحظه باشد.

نرم افزاری که انتخاب می‌کنید در طراحی و تمیز بودن نتیجه و نیز سرعت کار بسیار تأثیر دارد. مطمئن شوید نرم افزارتان ابزارهای مهم را حتماً داشته باشد ، تا برای کارهای ساده‌ای مانند Copy / Paste کردن یا آینه کردن و غیره دچار مشکل نشوید. این روزها تقریباً همه با نرم‌افزار FontCreator کار می‌کنند. که می‌توانید تصویر فونت خود را که روی کاغذ طراحی کرده‌اید به درون آن اسکن کنید. البته قطعاً پیشنهاد می‌شود وکتور فونت خود را با نرم افزارهای دیگر مانند Illustrator و غیره بسازید و آن را به درون FontCreator ایمپورت کنید. بدین ترتیب کار شما سریعتر و تمیزتر خواهد شد. نرم‌افزار پیشنهادی دیگر می‌تواند TypeLight باشد.

نقطه‌های حروف را آخر اضافه کنید. به یاد داشته باشید همه نقطه‌ها ( تک نقطه، دو نقطه و سه نقطه) باید هم اندازه باشند. گو اینکه شاید در بعضی فونت‌های پیچیده برای برخی حروف مثلاً «چ» دچار مشکل شوید و بخواهید اندازه را کمی تغییر دهید.

شاید لازم به گفتن نباشد که اتصال چپ و راست حروف را حتماً باید دقیق طراحی کنید. مثلاً اتصال «بــ » به « ــا » . به این معنی که تمام اتصال ها حتماً در یک سطح باشند.

برای حروفی که درونشان دایره هست مثل «و» ، «هـ » و غیره ، جهت دایره درونی باید مخالف جهت دایره بیرونی باشد تا نمایش آن درست دیده شود.

بعد از اتمام حروف اصلی، نمادهای فرعی دیگر مانند اعداد، گروه همزه دارها، تنوین‌ها، نقطه و کاما و ستاره و غیره را نیز فراموش نکنید!

توجه داشته باشید که فونت‌ها را از جهتی می‌توان به دو گروه تقسیم کرد: عنوانی‌ها و متنی‌ها.

عنوانی‌ها آن‌هایی هستند که برای عنوان‌های کوتاه متون یا پوسترها مناسب باشند، اما برای متن‌های طولانی خوانایی ندارند. و متنی برعکس، آن‌هایی که برای طراحی و گرافیک ممکن است بیش از حد ساده و بی‌پیرایه و بی‌روح باشند، اما در متونی مثل کتاب‌ها و مقاله‌ها خوانایی بالایی دارند و چشم خواننده را خسته نمی‌کنند. از ابتدای طراحی تصمیم بگیرید که فونت شما قرار است برای چه منظوری ساخته شود.

درباره حروف لاتین، طراحی آن‌ها ساده‌تر از فارسی است، مگر آنکه بخواهید فونت‌های مافوق هنری داشته باشید! از همه حروف سخت‌تر، حرف S است که باید در حقیقت سه منحنی را با زاویه معقولی به هم پیوند دهید.

در هر حال یکی از متداول‌ترین گروه بندی‌ها برای حروف کوچک و بزرگ به شرح زیر است:

امیدوارم در طراحی فونت‌های خود با اشتیاق و موفق باشید!

فرهاد عابدینی

پیوست: لینک دانلود فایل PDF این مطلب